بررسی تطبیقی ارث زن از دیدگاههای اهل سنت و اهل تشیع

عنوان                                                                                                               صفحه

1-مقدمه ................................................................................................................... 1

2-بیان مساله............................................................................................................... 1

2- اهمیت وضرورت و فواید تحقیق............................................................................. 4

3- اهداف تحقیق........................................................................................................ 4

5-سوالات تحقیق........................................................................................................ 5

6-فرضیه های تحقیق................................................................................................... 5

7-پیشینه تحقیق.......................................................................................................... 6

8- روش تحقیق.......................................................................................................... 8

فصل اول: تعاريف و كليات تحقیق............................................................................. 9

1-1-مبحث اول : مفاهیم لغوی و اصطلاحی و تاریخچه ارث........................................... 10

1-1-1- مفهوم «ارث»، در لغت و اصطلاح..................................................................... 10

1-1-2-تاریخچه ارث................................................................................................. 11

1-1-2-1-ارث در اسلام و ايران.................................................................................. 11

1-1-2-2-ارث در اقليت هاي ديني  ............................................................................ 13

1-1-2-3-برابری ارث زن و مرد در ایران باستان............................................................ 15

1-2- انواع تركه.......................................................................................................... 18

فصل دوم: ارث زن در حقوق موضوعه........................................................................ 21

2-1- مقدمه............................................................................................................... 22

2-2-ویژگیهای توارث زوجین، در قانون مدنی ایران....................................................... 22

2-3-زوجیت و شرایط صحت آن................................................................................. 23

2-4- شرايط تحقق توارث زوجين................................................................................ 25

2-5-شرایط ارث از نظر دکتر امامی............................................................................... 26

2-5-1- موت مورث................................................................................................... 26

2-5-2- وجود وارث  ................................................................................................ 29

2-5-3- وجود ترکه برای متوفی................................................................................... 32

2-6- موانع تحقق ارث................................................................................................ 32

2-7-موانع ارث در اهل تسنن....................................................................................... 35

2-8-میزان،نوع و کیفیت سهم الارث زوجین.................................................................. 51

فصل سوم : ارث زوجه در مذاهب پنجگانه اسلامی»فقه امامیه، حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی اهل سنت   

مبحث اول:بررسي كليات موضوع.................................................................................. 57

3-1- ضرورت تحول همراه با پایبندی به اصول ............................................................ 57

3-2- دیدگاه اهل سنت................................................................................................ 60

3-3- رد میراث به زوج و زوجه................................................................................... 60

3-4- دیدگاه امامیه( تشیع ).......................................................................................... 65

3-5-میراث زوجه‌ای که تنها وارث است (دیدگاه امامیه).................................................. 66

3-6-لزوم ردّ بقیه به زوجه مطلقا (همانند زوج).............................................................. 67

3-7- لزوم ردّ به زوجه در زمان غیبت........................................................................... 68

3-8- بررسی اقوال...................................................................................................... 69

3-9- ترکه‌ای که زن از آن ارث می‌برد........................................................................... 70

3-10- نظرات فقهی در محرومیت یا عدم محرومیت زوجه از بعض اموال  ....................... 73

3-11 محرومیت زوجه از عین و قیمت زمین و عین ابنیه اشجار........................................ 73

3-12-روایات............................................................................................................. 74

3-13-اجماع.............................................................................................................. 80

3-14محرومیت زوجه، از عین مال غیر منقول و بهره‌مندی از قیمت................................... 81

3-15-حرمان زوجه فاقد فرزند از عین اموال غیر منقول  ................................................ 81

3-16-ارث بردن زوجه از کلیه اموال منقول و غیر منقول  اعم ازعین یاقیمت..................... 82

3-17- آیات (بهره‌مندی مرد و زن از ماترک).................................................................. 83

3-18- ‌روایات موافق ارث بردن زوجه از کلیه ماترک...................................................... 85

3-19-مبنای فقهی قانون اصلاح مواد 946 و 948 قانون مدنی ‌......................................... 88

مبحث دوم  «ارث زوجه در مذاهب اربعه اهل سنت»‌......................................................... 89

3-20-مذاهب حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی................................................................... 89

3-21- ارث زوجه از منظر مذاهب اربعه........................................................................ 91

نتیجه گیری ............................................................................................................... 112

منابع  ........................................................................................................................ 115

فهرست علائم اختصاري و عربي

عنوان                                                                             صفحه

ج........................................................................................................................ جلد

چ....................................................................................................................... چاپ

ص................................................................................................................... صفحه

صص............................................................................................................. صفحات

ق.م........................................................................................................... قانون مدني

ه.ق........................................................................................................ هجري قمري

ع.............................................................................................................. عليه السلام

منابع حقوقي:

1. امامي حسن،  ، حقوق مدني ، جلد 5، چاپ دوم، تهران، اسلاميه،1343ه.ش
2. صدر،  حسن ارث در اسلام و اروپا،نشر الميزان،1369
3. شلبي، دکتر احمد منابع فرهنگ اسلامي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي،1380
4. كاتوزيان، ناصر،  حقوق مدني: خانواده، جلد 2،چاپ سوم، تهران، شركت انتشار 1372
5. شهیدی،مهدی،ارث،تهران،نشرسمت،1374،
6. بندرچی،محمدرضا،موانع ارث در حقوق مدنی و فقه شیعه،بی‏جا،انتشارات کیهان،1372
7. اسلام پور(1388) . بررسی تفاوت ارث زن و مرد در اسلام . ماهنامه رواق اندیشه ، شماره 35
8. امامی، سید حسن (1381) حقوق مدنی در شفعه ، وصایا و وارث ج 3 چ3 ، تهران کتابفروشی اسلامیه
9. فرقانی ، زینب (1387) سهم ارث زن از اموال شوهر ، فصلنامه بانوان شیعه سال پنجم ، شماره 17
10. صابردوست ، مینا (1391) . بررسی تطبیقی حقوق زن (ارث و نفقه ). در قانون هند و جمهوری اسلامی ایران ، دانشگاه سیستان و بلوچستان .
11. اصغری آقمشهدی ، فخرالدین ، حبیبی، مهدی .(1389) . اموال موضوع ارث در فقه و حقوق موضوعه ایران ، مطالعات فقه و حقوق اسلامی شماره 2.
12. صادقی مقدم،محمد حسن(1391). تحوّل درحقوق ارث زن از اموال غیر منقول شوهر، ، صفحه 55-67
13. دیلمی احمد.(1381) . مطالعه تطبیقی ارث زن و مرد ، فصلنامه مفید، شماره 29 .

14. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، موءسّسة النشر الاسلامی، 1417ق.ص485

15. قبله‌ای ، خلیل، (1381 )،« ارث »، تهران ، سمت .

16. خامنه‌ای ، سیدعلی  ، (1386 )، طرح یک فوریتی اصلاح مواد قانون مدنی ، مجلس شورای اسلامی ، شماره چاپ 2005 .

منابع فقهي:

1. شهید ثانی، زین الدین، الروضة البهیّه، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1384ق.
2. احمد بن یحیی بن المرتضی، البحر الزخار، بیروت، موءسسة الرّسالة، 1394ق
3. فیروزآبادی، سیدمرتضی حسینی، عنایة الاصول فی شرح کفایة الاصول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1392ق
4. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، قم، موءسّسة النشر الاسلامی، 1417ق
5. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، المقنع، قم، موءسسة الامام الهادی، 1415ق8
6. حلبی، ابوالصّلاح، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الامام امیرالموءمنین، 1400ق
7. شهید اوّل، محمّد، اللّمعة الدّمشقیه، تهران، مرکز بحوث الحجّ والعمرة، 1406ق
8. طباطبایی بروجردی، حاج آقا حسین، قم، المطبعة العلمیه، قم، 1399ق
9. طوسی، محمد بن الحسن، الاستبصار، نجف، دارالکتب الاسلامیّه، 1376ق
10. فاضل مقداد، جمال الدین، التنقیح الرائع، قم، مکتبة آیة‌اللّه‌ العظمی المرعشی، 1404ق.
11. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، ارشاد الاَذهان، قم، موءسّسة النشر الاسلامی، 1410ق.
12. حرّ عاملی، محمد، رسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء الترث العربی، 1378ق
13. مغنیه، محمد جواد، الفقه على المذاهب الخمسة، ج‌2، ص 545، بیروت، دار التیار الجدید، دار الجواد، چاپ دهم، 1421ق.
14. طباطبایی ، محمدحسین،(1377 ق)، «تفسیرالمیزان »، ج 4 ، تهران ، مرکز نشر فرهنگی رجاء
15. طوسی ( شیخ طوسی ) ، محمدبن‌حسن ،(1387)،« المبسوط فی‌فقه‌الامامیه» ، ج 4 ، تهران ، مکتبه‌المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه .
16. طبرسی ، فضل بن‌حسن ،( 1372)،«مجمع‌البیان فی‌تفسیر القرآن» ، ج 3 ، تهران ، انتشارات ناصرخسرو
17. الحسینی العاملی ، سید محمد جواد ، «مفتاح الکرامه »، قم ، مؤسسه اهل بیت (ع) ، ج 8 ، بی‌تا
18. فاضل مقداد، جمال الدین، التنقیح الرائع، قم، مکتبة آیة‌اللّه‌ العظمی المرعشی، 1404ق.
19. علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، ارشاد الاَذهان، قم، موءسّسة النشر الاسلامی، 1410ق.ص78